خونریزی مقعد به هر گونه خونی که از مقعد خارج می شود اطلاق می گردد، البته خونریزی مقعد معمولا به خونریزی رکتوم یا قسمت انتهایی روده بزرگ گفته می شود. مقعد یا رکتوم، چند سانتیمتر انتهایی روده بزرگ را تشکیل می دهد.
خونریزی مقعدی به هرگونه خونی که از مقعد خارج می‌شود اطلاق می‌شود، البته خونریزی مقعدی معمولا به خونریزی راست روده یا قسمت پایینی روده بزرگ گفته می‌شود. مقعد چند سانتیمتر انتهایی روده بزرگ را تشکیل می‌دهد. خونریزی مقعدی به صورت خون موجود در مدفوع، روی دستمال توالت، یا کاسه توالت ظاهر می‌شود. رنگ خون ناشی از خونریزی مقعدی از قرمز روشن، قهوه‌ای تیره تا بسیار تیره متغیر است
دلایل خونریزی مقعدی عبارت است از:
-سرطان مقعد
-شکاف مقعد (پارگی پوست مقعد)
-آنژیودیسپلازی (ناهنجاری رگ‌های خونی نزدیک روده‌ها)
-سرطان روده
-پولیپ روده
-یبوست
-بیماری کرون
-اسهال
-دیورتیکولوز (برآمدگی‌های کوچکی که روی دیواره روده‌ها تشکیل می‌شود)
-مسمومیت غذایی
-هموروئید (بواسیر)
-درهم رفتگی روده (دخول بخشی از روده در بخش دیگر)
-کولیت ناشی از کم خونی (التهاب روده بزرگ به علت کاهش جریان خون)
-التهاب مقعد
-کولیت کاذب (التهاب روده بزرگ بواسطه عفونت)
-پرتو درمانی
-پرولاپس مقعد (بیرون زدن مقعد از جایگاه طبیعی آن)
-سندرم زخم مقعدی منفرد (ایجاد زخم روی دیواره مقعد)
-کولیت اولسراتیو
اگر خونریزی مقعد بیش از یک یا دو روز طول بکشد و یا کم اما آزاردهنده باشد، به پزشک مراجعه کنید.
اگر زیر چهل سال سن دارید و علت خونریزی مقعدتان مشخص است مانند مدفوع سفت، شکاف مقعد یا موارد مشخص دیگر، می توانید با تهیه پماد آنتی هموروئید آن را درمان کنید.
درمان خونریزی مقعد در خانه
اگر خون دارای رنگ قرمز روشن است و بلافاصله بعد از دفع مدفوع دیده می شود و قبلا سابقه ابتلا به بواسیر را داشته‌اید، راه‌های مختلفی برای کنترل آن دارید. ولی اگر این خونریزی به‌سادگی بند نمی آید، حتما آن را به پزشک بگویید تا علت آن را مشخص کند.
1- از کاغذ توالت مرغوب استفاده کنید. توصیه می‌شود از کاغذ توالت نرم دو لایه استفاده کنید، حتی اگر ناچار شوید با خودتان به محل کار ببرید. بعضی بیماران از انواع زبر و ارزان قیمت کاغذ توالت استفاده می کنند. همیشه با کاغذ توالت نرم خود را به آرامی خشک کنید.
2- ناخن‌ها را کوتاه کنید. ناخن‌های بلند شاید مد روز باشند، ولی می‌توانند خطرناک هم باشند. یک بار خانمی را که دچار خونریزی شدید مقعد شده بود به بخش اورژانس آوردند. معلوم شد که هنگام پاک کردن خود بعد از اجابت مزاج، به‌طور اتفاقی با ناخن بلند یک رگ بواسیری را پاره کرده بود.
3- مقعد را چرب کنید. چرب کردن مقعد پیش از اجابت مزاج، به دفع راحت مدفوع کمک می‌کند.
4- به آنچه می‌خورید توجه کنید. غذای خود را به‌دقت بجوید و بدانید آنچه را که می‌خورید باید از مقعد شما خارج شود، حتی اگر نتوانید آن را هضم کنید. کمتر اتفاق می‌افتد، ولی اگر قطعه‌ای استخوان کوچک خورده شود، ممکن است هنگام عبور از مقعد باعث بریدگی، پارگی و خونریزی مقعد گردد.
5- همیشه آب بخورید. روزانه شش تا هشت لیوان آب بخورید. آب باعث نرم شدن مدفوع و خروج آسان آن با حداقل زور زدن می‌شود. هرچه بیشتر زور بزنید، امکان خونریزی از مقعد بیشتر می‌شود.
6- غذاهای فیبردار بخورید. غذاهای فیبردار مثل میوه‌ها، سبزیجات، حبوبات و غلات باعث افزایش حجم مدفوع شده و مثل آب، زور زدن برای دفع مدفوع را کم می‌کند و در نتیجه، فشار بر روی رگ‌های خونی کم شده و از خونریزی جلوگیری می‌شود.
دلیل خونریزی مقعد یا GI چیست؟
دلایل ممکن که عمومیت دارند بطور مختصر به شرح زیر هستند:
بواسیر
بواسیر ورمی است که در ناحیه مقعد و رکتوم تهتانی ایجاد می‌شود. شبکه‌ای از رگ‌های خونی در کجرای داخلی مقعد و رکتوم تهتانی وجود دارد که بعضی مواقع پهن‌تر می‌شوند و خون بیش از معمول در آنها جریان می‌یابد . این رگ‌های ورم کرده و خون خورده با بافت روی خود تشکیل یک یا چند ورم بنام بواسیر می‌کنند. بواسیر کاملا عمومی است و اشخاص زیادی در طول عمر خود به آن دچار می‌شوند. بواسیرهای کوچک معمولا بی درد هستند. معمول‌ترین نشانه بواسیر خونریزی پس از اجابت است.
شقاق مقعد
شقاق شکاف کوچکی در پوست مقعد است. هر چند این شکاف معمولا بسیار کوچک و در حد یک سانتیمتر است ولی می‌تواند بسیار دردناک و حساس باشد. شقاق غالبا با کمی خونریزی همراه است که پس از عبور مدفوع دیده می‌شود. خون رنگ شفاف دارد و در توالت قابل مشاهده است ولی زود بند می‌آید.
دیورتیکول
دیورتیکول کیسه کوچک با تنگه‌ای باریک است که از دیواره روده بیرون می‌زند و می‌تواند در هر بخش از روده شکل گیرد ولی معمولا در روده بزرگ تشکیل می‌شود. طی مدت زمان چندین دیورتیکول تشکیل و هر از گاهی خون ریزی می‌کنند که آن هم از طریق مقعد بیرون می‌آید. خونریزی معمولا ناگهانی و بدون درد است. خونریزی به خاطر ترکیدگی رگ‌های خون روی دیواره‌ی دیورتیکول است لذا خون از دست رفته می‌تواند زیاد باشد. دیورتیکول در ضمن باعث دل درد و تغییر حالت مدفوع شود.
بیماری کرون
بیماری کرون التهاب روده است و گاه به‌گاه التهاب عود می‌کند. علائم متغیر است و بستگی به محل و شدت التهاب دارد . نشانه‌های معمول شامل اسهال خونی، درد شکم و احساس ناخوشی دائمی است.
کولیت
کولیت بیماری است که رکتوم و روده ملتهب می‌شوند. نشانه عادی آن زمانی که بیماری عود کند اسهال خونی است. دلیل خونریزی زخم روی بخشی از دیواره ملتهب روده است.
پولیپ
پولیپ توده کوچکی است که بعضی مواقع داخل جداره روده یا رکتوم ایجاد می‌شود. پولیپ غالبا در سنین بالا رخ می‌دهد و سرطان زا نیست و معمولا مشکل خاصی ایجاد نمی‌کند. البته بعضی مواقع پولیپ خونریزی کرده و می‌تواند به سرطان تبدیل شود.
سرطان
سرطان روده و رکتوم در افراد مسن معمول است ولی برای جوانان هم رخ می‌دهد و خونریزی مقعد یکی از نشانه‌های آن است. خونریزی معمولا قابل دید نیست و قبل از شروع خونریزی نشانه‌های دیگر مانند از دست دادن وزن ، خستگی ناشی از کم وزنی، اسهال یا یبوستمشهود هستند. سرطان در بخش‌های بالاتر از روده هم می‌توانند باعث خونریزی شوند ولی غیرمعمول است.
آنژیودیسپالزی
آنژیودیسپالزی بیماری است که طی آن چندین رگ خونی بزرگ شده درون جداره‌ی داخلی روده ایجاد می‌شود. آنژیودیسپالزی معمولا در بخش صعودی روده ولی می‌تواند در هر بخش از روده نیز شکل گیرد. دلیل آنژیودیسپالزی هنوز نامعلوم است ولی غالبا در سنین بالا پیش می‌آید. خونریزی در آنژیودیسپالزی بدون درد و سریع است و حالت خون از رنگ شفاف تا تیره مخلوط با مدفوع تا مدفوع کاملا سیاه (melaena) است.
اختلالات روده
اختلالات متفاوتی در روده یا دیواره آن که منجر به خونریزی می‌شود در سنین پایین پیش می‌آید مثلا:
- ولولوس – پیچش روده
- درهم رفتگی روده – چسبیدگی یک بخش از روده به بخش دیگر و ایجاد انسداد
- دیورتیکول مکل – ورم یا کیسه ی اضافه در روده کوچک مادرزادی
- بیماری هیرشپرونگ – بیماری که طی آن بخش پایینی روده به درستی عمل نمی‌کند. عضله‌های دیواره روده قادر به فشردن مدفوع نیستند.
- رگ‌های خونی غیرعادی
زخم معده و اثنی عشر
رخم معده یا اثنی عشر می‌توانند خونریزی کنند. این عمل منجر به Melaena و طی آن مدفوع سیاه می‌شود.
عفونت دل و روده
این عفونت‌ها منجر به اسهال خونی بخاطر التهاب روده می‌شوند.
اگر دچار خونریزی مقعد شدید چه کنید؟
به پزشک مراجعه کنید. اگر خونریزی شدید است یا مدفوع سیاه رنگ است (Melaena) سریعا به اورژانس مراجعه کنید. اگر احساس سرگیجی، غش یا کلا ناخوش احوال هستید آمبولانس خبر کنید چون نشانه‌ی از دست دادن خون زیاد است. البته معمولا خونریزی ملایم است و در این حالت می‌توان وقت دکتر گرفت. بیشتر مردم فکر می‌کنند خونریزی به خاطر بواسیر است و آن را بررسی نمی‌کنند. بواسیر شاید دلیل عمده خونریزی‌های مقعدی باشد ولی نباید فرض را بر این گرفت مگر اینکه پزشک تشخیص دهد.
چه آزمایشاتی توصیه می‌شود؟
بستگی به علت خونریزی دارد، معمولا آزمایش‌های زیر توصیه می‌شود:
-سیگموییدوسکوپی
-کلونوسکوپی
-کولونوسکوپی مجازی (کولونوگرافی CT)
کولونوسکوپی چیست؟
در این آزمایش دکتر درون روده را مشاهده می‌کند و بیمار معمولا بیهوش نمی‌شود، ولی شاید داروی آرام بخش داده شود. کولونوسکوپ یک دوربین کوجک و انعطاف پذیر است به کلفتی انگشت کوچک است و به داخل روده بزرگ و یا کوچک هدایت می‌شود. این ابزار دارای چراغ و دوربین است تا درون روده دیده شود، یا توسط خود دوربین یا به مانیتور متصل است. کولونوسکوپ دریچه و مجرایی دارد تا ابزار دیگر از داخل آن عبور و نمونه‌برداری از جداره روده امکان پذیر شود.
سیگموییدوسکوپی چیست؟
روده سیگمویید بخش نهایی روده و متصل به رکتوم است. سیگموییدوسکوپ دوربین کوچکی همراه با چراغ به کلفتی انگشت و مشابه کولونوسکوپ است و خیلی کوتاه‌تر. سیگموییدوسکوپی خیلی راحت‌تر از کولونوسکوپی است و اگر خونریزی به بخش پایینی روده و رکتوم مربوط باشد به جای کولونوسکوپی استفاده می‌شود. این ابزار به آرامی به دورن روده‌ی سیگمویید هدایت و جداره قابل مشاهده خواهد بود.
کولونوسکوپی مجازی (کولونوگرافی CT) چیست؟
کولونوسکوپی مجازی (کولونوگرافی CT) آزمایش جدیدی است و دید مناسبی از جداره درونی به پزشک می‌دهد و نیازی نیست لوله کاملا به داخل روده وارد شود، لوله کمی به درون رفته و روده توسط گاز باد می‌شود. سپس از روده سیتی اسکن گرفته می‌شود. این کار راحت‌تر و قابل تحمل‌تر از کولونوسکوپی سنتی است. البته این ابزار همه جا موجود نیست.
منبع : سیمرغ ،ویکی پدیا ، سلامت نیوز ، اخبار رسمی